Asbest ile çalışmada yükümlülük süresi, çalışanların asbeste maruz kaldıkları dönemde ve sonrasında işverenlerin, işçilerin sağlık ve güvenliklerini korumak için alması gereken önlemler ve sorumluluk süresini kapsar. Asbest, ciddi sağlık sorunlarına yol açabilen bir madde olduğu için, bu tür işlerde çalışan işçilerin korunması ve uzun vadeli sağlıklarının izlenmesi büyük önem taşır. Türkiye’de bu yükümlülükler, 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik ile düzenlenmiştir.
Asbest ile Çalışmada İşverenlerin Yükümlülük Süresi
İşverenler, asbest içeren işlerde çalışanların sağlıklarını ve güvenliklerini korumak için çeşitli sorumluluklara sahiptir. Bu sorumluluklar, asbestle temasın sona ermesinden sonra bile yıllarca devam eder, çünkü asbeste maruz kalmanın olumsuz etkileri genellikle uzun bir süre sonra ortaya çıkar.
1. Sağlık Gözetimi Süresi
İşverenler, asbestle çalışan işçilerin sağlık durumlarını düzenli olarak izlemekle yükümlüdür. Asbeste maruz kalan çalışanların sağlık kontrolleri, çalışmaya başlamadan önce ve çalışma süresi boyunca düzenli aralıklarla yapılmalıdır. Ancak, asbestin neden olduğu hastalıklar genellikle uzun bir kuluçka süresine sahip olduğu için, işten ayrıldıktan sonra da işçilerin sağlık durumları izlenmelidir.
- Sonradan Sağlık Takibi: Asbest maruziyetine son verilse bile, işverenin çalışanların sağlık kontrollerini 40 yıl boyunca takip etmesi gerekmektedir. Asbest maruziyeti sonucu gelişen hastalıkların, yıllar sonra (10 ila 40 yıl arası) ortaya çıkabilme riski olduğundan, bu sürede düzenli sağlık gözetimi yapılmalıdır.
- Sağlık Kayıtlarının Saklanması: Asbestle çalışan işçilerin sağlık muayene kayıtları, işveren tarafından en az 40 yıl boyunca saklanmalıdır. Bu kayıtlar, çalışanların sağlığı üzerindeki uzun vadeli etkileri izlemek için gerekli olabilir ve yasal olarak istenebilir.
2. Maruziyetin İzlenmesi ve Kayıtların Saklanması
İşverenler, çalışanların asbeste maruz kalma düzeylerini sürekli olarak izlemekle yükümlüdür. Bu maruziyet düzeyleri ölçülmeli ve kayıt altına alınmalıdır. Asbestle çalışan işçilerin maruziyet kayıtları, çalışmanın sona ermesinden sonra en az 40 yıl süreyle saklanmalıdır.
- Kişisel Maruziyet Raporları: Asbestle çalışan her bir işçinin asbeste maruz kalma düzeyi belirlenmeli ve raporlanmalıdır. Bu kayıtlar, çalışan işçinin iş yerinde ne kadar asbeste maruz kaldığını gösterir ve ileride oluşabilecek sağlık sorunlarının kaynağını belirlemek için gereklidir.
3. Çalışanların Bilgilendirilmesi ve Eğitim
İşverenler, asbestle çalışacak işçileri eğitmek ve onları asbestin riskleri hakkında bilgilendirmek zorundadır. Bu eğitimler, çalışanların asbestle güvenli bir şekilde nasıl çalışacaklarını ve kendilerini nasıl koruyacaklarını öğretir.
- Koruyucu Ekipman Kullanımı: Asbestle çalışan işçilerin uygun kişisel koruyucu ekipman (maske, eldiven, tulum) kullanmaları sağlanmalıdır. İşveren, bu ekipmanları temin etmek ve çalışanların bunları doğru bir şekilde kullanmalarını sağlamak zorundadır.
4. Risk Değerlendirmesi
Asbestle çalışmalarda, işverenler risk değerlendirmesi yaparak asbest maruziyetini minimize edecek önlemleri almak zorundadır. Asbestin güvenli bir şekilde uzaklaştırılması veya bertaraf edilmesi işlemleri, risk değerlendirmeleri doğrultusunda yapılmalı ve güvenlik önlemleri alınmalıdır.
Çalışanların Yükümlülük Süresi ve Hakları
Asbestle çalışan işçiler, işverenlerin sunduğu güvenlik önlemlerini takip etmeli ve asbeste maruz kalmamaları için belirlenen prosedürlere uymalıdır. Ayrıca çalışanların, işverenin sunduğu periyodik sağlık kontrollerine katılmaları zorunludur. İşçiler, işten ayrıldıktan sonra da uzun süreli sağlık izleme programlarına dahil olmalıdırlar.
1. İşten Ayrıldıktan Sonra Sağlık Gözetimi
Asbestle çalışan işçiler, işten ayrıldıktan sonra bile sağlıklarını izleme hakkına sahiptir. Asbestin neden olduğu hastalıklar uzun yıllar sonra ortaya çıkabileceğinden, bu takip son derece önemlidir. Çalışanların işten ayrıldıktan sonra da sağlık durumlarının düzenli olarak izlenmesi, olası bir sağlık sorununun erken teşhis edilmesine yardımcı olabilir.
2. Tazminat Hakları
Asbestle çalışmaları sonucunda sağlık sorunları yaşayan işçiler, iş kazası ve meslek hastalığı kapsamında tazminat alma hakkına sahiptirler. Asbeste bağlı olarak gelişen akciğer kanseri, mezotelyoma gibi hastalıklar meslek hastalığı olarak değerlendirilir ve çalışanlara bu durumda tazminat hakkı doğar.
Asbestle İlgili Yasal Düzenlemeler
Asbest ile çalışmada yükümlülükler, Türkiye’de Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik ve 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu çerçevesinde düzenlenmiştir. Bu yasal düzenlemeler, işçilerin korunmasını ve işverenlerin sorumluluklarını net bir şekilde ortaya koyar.
- Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik: 25 Ocak 2013 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren bu yönetmelik, asbestle çalışan işçilerin korunması ve işverenlerin sorumluluklarını düzenler. Yönetmelik, asbeste maruz kalma riskinin minimize edilmesini ve asbestin güvenli bir şekilde işlenmesini amaçlar.
Sonuç
Asbestle çalışmalarda işverenlerin yükümlülük süresi, çalışanın işten ayrılmasından sonra bile 40 yıl boyunca devam eder. Bu süre boyunca işveren, çalışanların sağlık durumlarını izlemek, gerekli sağlık kontrollerini yaptırmak ve maruziyet kayıtlarını saklamak zorundadır. Asbestin ciddi sağlık riskleri nedeniyle, işverenlerin bu yükümlülükleri yerine getirmesi hem yasal bir zorunluluk hem de çalışanların sağlığını korumak için hayati bir önlemdir.
